Το σχολείο και οι δάσκαλοι που θέλουμε

«Μέσα στο χρόνο αυτό θα αλλάξουμε το σύστημα διορισμού στην εκπαίδευση, ώστε να διασφαλίζεται η εισαγωγή των καλύτερων εκπαιδευτικών»

Του Ανδρέα Δημητρίου, Υπουργoύ Παιδείας και Πολιτισμού

Η εκπαίδευση του 21ου αιώνα οφείλει να ικανοποιεί πολύ διαφορετικές ανάγκες από την εκπαίδευση του αιώνα που πέρασε. O μαθητής του σήμερα πρέπει, από την αρχή της σχολικής του ζωής, να έλθει σε άμεση επαφή με τον κόσμο της επιστήμης, για να την κατανοεί, να την κρίνει και να την επικρίνει, να τη βιώνει και να μετέχει στις λειτουργίες της. Κι από πολύ νωρίς να μπορεί να κατανοεί και να χρησιμοποιεί περίπλοκες τεχνολογίες και όργανα τόσο στην καθημερινότητα όσο και στην εργασία του. Εξάλλου, πρέπει, από νωρίς, να κατανοεί τη δική του θέση και δυνατότητες στο τοπικό και διεθνές επίπεδο και να αναπτύσσεται ως πολίτης ικανός να προσφέρει και να παίρνει, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Πρέπει, με άλλα λόγια, να διαμορφώνεται μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα ο ενεργός, δημιουργικός, κριτικός πολίτης του κόσμου που να αποφασίζει, επιλέγοντας, κρίνοντας και συνθέτοντας. Ο πολίτης που δημιουργεί για να χαίρεται και δίνει χαρά και ικανοποίηση μέσα από πολλές εναλλακτικές διαδρομές ζωής και εργασίας. Ιδεωδώς, ο πολίτης που δεν παρασύρεται, δεν προκαταλαμβάνεται, δεν φανατίζεται.
Ο στόχος αυτός εύκολα λέγεται, αλλά δύσκολα επιτυγχάνεται. Το σχολείο σήμερα είναι καθολικό, ενιαίο και ανοιχτό. Όλοι φοιτούν μέχρι το τέλος της μέσης εκπαίδευσης και οι πλείστοι πηγαίνουν στο πανεπιστήμιο. Στην κάθε τάξη υπάρχουν, όπως πρέπει, παιδιά όλων των ικανοτήτων και δέχονται επιρροές και πληροφορίες από πολλές πηγές εκτός του δασκάλου και των σχολικών βιβλίων. Συνεπώς το σχολείο βρίθει από τεράστιες διαφορές μέσα στην κάθε σχολική τάξη ως προς τις νοητικές ικανότητες, τα κίνητρα, τα ταλέντα, τα ενδιαφέροντα και φιλοδοξίες. Αυτή η τεράστια ποικιλία απαιτεί μεγάλες αλλαγές στην οργάνωση της σχολικής καθημερινότητας, της διδακτικής διαδικασίας, του υλικού και της δράσης του δασκάλου. Οι κατευθυντήριες γραμμές της σχολικής ζωής του σήμερα πρέπει να είναι: αυτενεργώ, αναζητώ, ερευνώ, συγκρίνω, κατανοώ, συγκρατώ και απορρίπτω, προτείνω και δημιουργώ, εμπλουτίζω κι αλλάζω. Όλα αυτά στην κάθε ηλικία, στο κάθε μάθημα, με τον τρόπο που ταιριάζει στον κάθε μαθητή.
Ο δάσκαλος
Ο ρόλος του δασκάλου σ΄ αυτό το σχολείο είναι πολύ διαφορετικός και πιο σημαντικός. Από αναμεταδότης πρέπει να γίνει επιτελάρχης της μόρφωσης και της γνώσης, που συνυπάρχει με πολλούς άλλους μέσα κι έξω από το σχολείο. Πρέπει να κατευθύνει, να ερμηνεύει, να κρίνει και να αυτονομεί το μαθητή του στη μάθηση, την ερμηνεία και την κρίση. Για να πετύχει, πρέπει πρώτα ο ίδιος να κατέχει καλά αυτό που διδάσκει. Να το κατανοεί όχι ως τελικό προϊόν, αλλά ως το αποτέλεσμα μιας αέναης διαδικασίας αναζήτησης, που αύριο μπορεί να το καταστήσει ξεπερασμένο. Πρέπει να έχει ο ίδιος ουσιαστική κατανόηση της σημερινής επιστήμης και να κατέχει καλά τις γνώσεις και τις δεξιότητες που προκύπτουν από τις σημερινές επιστήμες της μάθησης. Να μπορεί με ακρίβεια να διαγνώσει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του κάθε μαθητή του, τα ενδιαφέροντα και τα κίνητρά του, τις φοβίες του, τα ταλέντα και τις κλίσεις του, με τη χρήση των κατάλληλων μέσων. Και με βάση τη διάγνωσή του, να σχεδιάζει ένα ξεχωριστό πρόγραμμα διδασκαλίας, υλικών, δραστηριοτήτων και δράσεων για τον κάθε μαθητή. Επίσης, πρέπει να μπορεί να κρατήσει το κάθε πρόγραμμα του κάθε μαθητή σε εφαρμογή, παρά τις αντιξοότητες που μπορεί να προκύψουν. Μπορούμε να έχουμε αυτό το σχολείο; Ασφαλώς μπορούμε. Η κοινωνία μας αγαπά την πρόοδο. Η νεολαία μας θέλει να ανοιχτεί στον κόσμο.
Οι δράσεις
Η πολιτεία φροντίζει την παιδεία για χάρη του μέλλοντός μας και δαπανά γι αυτή όσο λίγες χώρες στον κόσμο. Οι πιο κάτω δράσεις του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού αυτό το σκοπό έχουν:
1. Σήμερα σχεδιάζουμε το νέο σχολείο, αναμορφώνοντας πλήρως το τι θα διδάσκεται και τι θα γίνεται κάθε μέρα στη σχολική τάξη. Έχουμε επιστρατεύσει μερικούς από τους καλύτερους εμπειρογνώμονες και εκατοντάδες εκπαιδευτικούς από όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, για την αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων στο κάθε μάθημα, από την προδημοτική μέχρι το λύκειο. Ήδη, το έργο έχει προχωρήσει και θα αρχίσει να δοκιμάζεται από από τον Σεπτέμβριο.
2. Αλλάζουμε δραστικά το σύστημα αξιολόγησης εκπαιδευτικών και σχολείων, ώστε να διασφαλίζεται ότι ο μόχθος τους και οι δαπάνες της κοινωνίας θα έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Έχουμε ήδη παραδώσει στις εκπαιδευτικές οργανώσεις το νέο σχέδιο αξιολόγησης και αναμένουμε ότι θα προσέλθουν στο διάλογο με εποικοδομητική στάση και προτάσεις. Η κοινωνία αναμένει από αυτούς ότι θα συνεργαστούν για να συντονιστούν με τη μεγάλη προσπάθεια που αρχίσαμε για αναβάθμιση της ποιότητας και του είδους της παιδείας. Η βελτίωση της καθημερινότητας στην οποία συχνά αναφέρονται θα έλθει μέσα από τις μεγάλες αλλαγές που γίνονται.
3. Αναδιοργανώνουμε τα διάφορα προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στους νέους τους ρόλους και τις αυξημένες τους ευθύνες. Επίσης, αναμένουμε από το Πανεπιστήμιο Κύπρου να αναπτύξει νέα προγράμματα σπουδών για τους εκπαιδευτικούς μέσης.
4.Αυτό το χρόνο θα αλλάξουμε το σύστημα διορισμού στην εκπαίδευση. Σκοπός είναι να αφήσουμε πίσω μας ένα σύστημα που ήταν δίκαιο και αδιαπέραστο στο ρουσφέτι, μια από τις μεγάλες αδυναμίες του τόπου μας, αλλά δεν εισάγει τους καλύτερους εκπαιδευτικούς στην εκπαίδευση. Το νέο σύστημα που θα προτείνουμε θα διασφαλίζει τόσο τη δικαιοσύνη και την ισοπολιτεία στο διορισμό όσο και την εισαγωγή των καλύτερων εκπαιδευτικών.
Επομένως, ο ρόλος του δασκάλου γίνεται σήμερα πιο δύσκολος. Απαιτεί πολύ μεγαλύτερη εξειδίκευση, ευελιξία και διάθεση για εκσυγχρονισμό. Αλλά είναι πιο σημαντικός από το παρελθόν, αν γίνεται και σωστά. Όμως, από το παρελθόν, πρέπει να επαναφέρουμε το δάσκαλο-παράδειγμα. Τα παιδιά χρειάζονται πρότυπα που να τα καθοδηγήσουν με ασφάλεια στον 21ο αιώνα. Καλώ τον καθένα από τους δασκάλους μας να γίνει ένα τέτοιο πρότυπο. Όλοι θα γίνουν πλουσιότεροι και ευτυχέστεροι.
ΠΟΛΙΤΗΣ - 23/08/2009, Σελίδα: 81